Evrensel Temel Gelir: Devlet Para Dağıtır Mı?
Evrensel Temel Gelir: Bir Ütopya mı, Gerçekçi Bir Çözüm mü?
 |
| Devlet Baba vatandaşlarına para dağıtır mı? |
Teknolojinin gelişmesi ve artan otomasyon, ekonomik krizler, resesyon gibi olumsuzluklar birçok sektörde işgücü ihtiyacını azaltıyor. Bu durum, işsizlik ve yoksulluk gibi problemleri tetikliyor. Bu problemlere çözüm bulmak için ortaya atılan bir fikir ise Evrensel Temel Gelir (ETG). ETG, her vatandaşa, gelir durumundan bağımsız olarak, devlet tarafından düzenli bir şekilde belirli bir miktar paranın verilmesini öneriyor. ETG nedir ve sistem nasıl işliyor? Evrensel temel gelir desteğini uygulayan ülkeler var mı? Vatandaşlık geliri yani Evrensel Temel Gelir modeli uygulamasının avantajları ve dezavantajları nelerdir? Kısaca ETG ile ilgili tüm soruların cevabı yazının devamında...
Evrensel Temel Gelir Nedir?
Vatandaşlık geliri olarak da adlandırılan Evrensel Temel Gelir (ETG), devlet tarafından her vatandaşa koşulsuz olarak sağlanan düzenli bir gelir ödemesidir. Bu ödeme, bireylerin temel ihtiyaçlarını karşılamak için genellikle yeterli olacak şekilde tasarlanmıştır. ETG'nin amacı, herkesin yaşam standardını belirli bir seviyenin üzerinde tutmaktır.
ETG'nin Avantajları
1. Yoksulluğun Azaltılması: ETG, yoksulluğu azaltabilir çünkü herkesin temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek bir geliri olur. Bu, özellikle düşük gelirli bireyler ve aileler için önemlidir. Dünya Bankası'nın 2020 yılında yayınladığı bir rapora göre, günlük 1,90 doların altında yaşayan insan sayısı 689 milyona ulaştı. ETG, bu insanların temel ihtiyaçlarını karşılayabilmelerine imkan sağlayarak yoksulluğu önemli ölçüde azaltabilir
2. İşsizlik Etkilerinin Hafifletilmesi: ETG, işsiz kalan kişilere ekonomik güvence sağlar. Bu, işsizlik dönemlerinde finansal stresi azaltabilir ve insanların yeni iş arama veya becerilerini geliştirme konusunda daha fazla esneklik kazanmasına yardımcı olabilir.
3. Özgürlük ve Esneklik: ETG, insanlara işlerini değiştirme, eğitimlerine devam etme veya girişimcilik yapma özgürlüğü sağlar. Bu, bireylerin kendi hayatları üzerinde daha fazla kontrol sahibi olmalarına olanak sağlar.
Evrensel Temel Gelir(ETG) Sisteminin Dezavantajları
1. Maliyet: ETG'nin en büyük dezavantajı, genellikle yüksek maliyetidir. Her vatandaşa düzenli bir gelir sağlamak, özellikle nüfusun kalabalık olduğu ülkelerde hükümetler için önemli bir mali yük oluşturabilir. Bu paranın nereden bulunacağı konusunda ise net bir fikir birliği yok. ETG'nin maliyetini karşılamak için vergilerin artırılması veya kamu harcamalarında kesintiler yapılması gerekebilir.
2. Çalışma Motivasyonunun Azalması: Bazı eleştirmenler, ETG'nin insanları çalışmaktan caydırabileceğini öne sürer. ETG, insanların çalışmadan da para kazanabilmelerine imkan sağlayacağı için çalışma motivasyonunu düşürebilir. Finlandiya'da yapılan pilot çalışmada, ETG alan kişilerin çalışma saatlerinde küçük bir düşüş olduğu gözlemlendi. Ancak bu düşüşün, insanların daha iyi işler aramalarından veya eğitim almalarından kaynaklanmış olması da mümkündür.
3. Kaynakların Yanlış Kullanımı: ETG, hükümet kaynaklarının belirli gruplara yönlendirilmesini engelleyebilir. Bu, daha fazla yardıma ihtiyaç duyan bireylerin veya grupların göz ardı edilmesine neden olabilir.
4. Enflasyona yol açabilir: ETG'nin piyasaya para pompalaması enflasyonu tetikleyebilir. Ancak ETG'nin enflasyon üzerindeki etkisinin ne kadar olacağı konusunda kesin bir bilgi yok. Bazı ekonomistler, ETG'nin enflasyonu artıracağını savunurken, bazıları ise enflasyon üzerinde herhangi bir etkisi olmayacağını veya hatta enflasyonu düşürebileceğini savunuyor.
Evrensel Temel Gelir Modelini Uygulayan Ülkelerle ilgili Araştırma Sonuçları
Alaska (ABD): 1982’den beri Alaska Kalıcı Fonu, petrol gelirlerinden elde edilen bir payı her yıl vatandaşlarına dağıtmaktadır. Bu pay, yıllara göre değişmekle birlikte, ortalama olarak aylık 100-200 dolar arasındadır.
Finlandiya: 2017-2018 yılları arasında Finlandiya, 2000 işsiz vatandaşına aylık 560 euro temel gelir veren bir pilot proje yürüttü. Bu proje, temel gelirin iş arama ve refah üzerindeki etkilerini incelemek için tasarlanmıştı. Projenin sonuçları, temel gelir alanların iş bulma oranlarında bir artış olmadığını, ancak stres ve kaygı seviyelerinde bir azalma olduğunu gösterdi.
İran: 2010’da İran, vatandaşlarına aylık 29 dolar temel gelir vermeye başladı. Bu uygulama, gelir dağılımını iyileştirdi ve yoksulluk oranını düşürdü. Ancak, enflasyon ve bütçe açığı gibi ekonomik sorunlara da yol açtı
Ontario (Kanada): 2017-2018 yılları arasında Kanada'nın Ontario eyaleti, düşük gelirli vatandaşlarına aylık 1500 Kanada doları temel gelir sağlayan bir pilot proje başlattı. Ancak, proje, 2018’de iktidara gelen muhafazakar hükümet tarafından erken sonlandırıldı. Projenin katılımcıları, temel gelir sayesinde daha iyi beslendiklerini, sağlık hizmetlerine daha kolay eriştiklerini ve eğitimlerine devam ettiklerini belirttiler.
İtalya: 2019’da İtalya, düşük gelirli vatandaşlarına aylık 780 euro temel gelir vermeye başladı. Bu uygulama, işsizlikle mücadele etmek ve sosyal yardımları yeniden düzenlemek için tasarlanmıştı. Ancak, temel gelir alanların iş bulma oranlarında beklenen artış olmadı. Ayrıca, temel gelirin maliyeti ve dağıtımı konusunda da eleştiriler yapıldı.
İspanya: 2020’de İspanya, pandeminin yarattığı ekonomik krizle başa çıkmak için vatandaşlarına aylık 462 euro temel gelir vermeye başladı. Bu uygulama, yaklaşık 850 bin aileye ulaştı ve yoksulluk riskini azalttı. İspanya, temel geliri kalıcı bir sosyal politika haline getirmeyi planlıyor.
Araştırma kaynakları: : Evrensel temel gelir - Vikipedi 2: [Alaska Permanent Fund - Wikipedia] 3: [Finland’s basic income trial boosts happiness but not employment - BBC News] 4: [Finland’s Universal Basic Income Experiment - Kela] 5: [Iran’s basic income had no impact on employment - VoxEU] 6
Sonuç
Evrensel Temel Gelir, bir diğer adıyla Vatandaşlık Geliri Kavramı, hem olumlu hem de olumsuz yönleri olan tartışmalı bir konsepttir. Ancak, toplumu oluşturan bireylerin gelecekteki ekonomik güvenliği için potansiyel bir çözüm olarak görülmektedir. Bu kavramın uygulanabilirliği ülkelerin mali refahına bağlıdır, 2008 Lehman Brothers Krizi gibi küresel çapta yaşanacak krizler ETG sisteminin uygulanabilirliğini riske atabilir.
Yorumlar
Yorum Gönder